شاید اولین فکری که بعد از خواندن کلمه پرفروش به ذهن آدم می رسد این است که این کتاب چیزی است تجاری و بی ارزش . کالایی که فقط به درد تفریح و سرگرمی می خورد و چیز به درد بخوری از تویش در نمی آید . البته قرار نیست که نظر شما را در این باره تغییر دهیم .اغلب کتابهایی که در چنین لیستهایی جا خوش می کنند از سطح یک سرگرمی صرف بالاتر نمی آیند و به عبارتی بی ارزشند . ولی از طرف دیگر در این لیستها همیشه کتابهایی را می شود دید که ارزشمند بودن خودشان را ثابت کرده اند .کتابهایی که خوب نوشته و خوب خوانده شده اند . این نوشته سعی دارد که به طور گذرا نگاهی داشته باشد به چنین کتابهایی .
پدیده ای به نام دن براون :
وقتی نویسنده ای چهار تا رمان می نویسد و هر چهار رمانش در بین ده کتاب پرفروش سال آمریکا قرار می گیرند مطمئن باشید که چیزی توی کارهایش هست که نمی شود اسمش را فقط سرگرمی گذاشت . براون جادوگری است که با داستانی کردن تاریخ و مسیحیت به رمز گشایی باورهای دیرین انسان دست می زند .از بین آثار براون کتاب رمز داوینچی در صدر پرفروشهای سال 2004آمریکا ایستاده است .رمز داوینچی کتابی است راز آلود که به طرح پرسشهایی درباره ساختار و عقاید بنیادین مسیحیت می پردازد. این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده و انتشارات زهره آن را چاپ کرده است . علاوه بر آن نشر کتابهای تندیس نیز این کتاب را در دست چاپ دارد . فرشتگان و شیاطین کتاب دیگری از براون است که در بین کتابهای پرفروش داستانی رتبه دوم را به دست آورده . چالشهای مذهبی براون در این کتاب هم به خوبی مشهود است . نقطه فریب در جایگاه پنجم و رمان دژ دیجیتالی در جایگاه ششم پرفروشهای داستانی قرار گرفته اند . در حقیقت از بین شش کتاب پرفروش داستانی سال 2004 در آمریکا چهار کتاب را دن براون نوشته . هفده میلیون نسخه فروش کتاب رمز داوینچی با قیمت چهارده دلار و نود و هفت سنتی سایت آمازون ( قیمت اصلی کتاب بیست و چهار دلار و نود و پنج سنت است ) به معنی دویست و پنجاه و چهار میلیون و چهارصد و نود هزار دلار فروش کلی کتاب است .شاید خواندن دوباره این رقم به ما یادآوری کند که وقتی کسی از کالا بودن کتاب حرف می زند منظورش چیست.
یان مارتل و زندگی پی:
یان مارتل در سال 1963 در اسپانیا متولد شد . دوران کودکی و نوجوانیش در آلاسکا ، کانادا ، کاستاریکا ،فرانسه و آمریکا گذشت .مارتل در بزرگسالی نیز رشته سفرهایش را پاره نکرد و مدتی را در ایران ، هند و ترکیه گذراند .بعد از خواندن فلسفه در دانشگاه ترنت به تجربه کردن شغلهای عجیب و غریبی پرداخت که از میان آنها می توان به درختکاری ، ظرفشویی و نگهبانی اشاره کرد . مارتل از سن بیست و هفت سالگی تا به حال می نویسد و زندگیش را بین این کار و ورزش یوگا تقسیم کرده است .زندگی پی ستایش شده ترین رمان این نویسنده است . مارتل برای این کتاب جایزه من بوکر را در سال 2002 به دست آورد و جایگاه خودش را به عنوان چهره ای برجسته در دنیای ادبیات تثبیت کرد .زندگی پی در لیست پرفروشهای سال 2004 آمریکا در جایگاه نهم کتابهای داستانی ایستاده است . زندگی پی کتابی است درباره مذهب ، ترس ، طبیعت و بالاتر از تمام اینها سرسختی پایان ناپذیر انسان . کتاب زندگی پی در ایران نیز به وسیله نشر علم و با ترجمه خانم گیتا گرگانی به چاپ رسیده است .
زندگی پی داستان پی پاتل ، فرزند یک نگهبان باغ وحش در هند را روایت می کند که در شانزده سالگی همراه خانواده اش از هند به طرف کانادا مهاجرت می کند .خانواده پی در قسمت بار یک کشتی ژاپنی در کنار حیوانات باغ وحششان – باغ وحشی که تعطیل شده و حیواناتش به تمام دنیا فرستاده می شوند – به سمت خانه جدید سفر می کنند . کشتی غرق می شود و پی خودش را در قایش نجاتی به همراه یک کفتار ، یک اورانگوتان ، یک زرافه زخمی و ریچارد پارکر یک ببر بنگال دویست کیلو گرمی تنها می بیند . در هفته اول سفر پی بر روی این قایق نجات تنها چیزی که بر همه چیز چیره است نزاع برای بقا ست .نزاعی که تنها بازماندگانش پی و ریچارد پارکر هستند .باقی کتاب شرح 227 روز گمشدگی پی بر روی دریاست .قایق نجاتی که پی بر روی آن سوار است برای نجات یک انسان به اندازه کافی غذا ذخیره دارد اما پی می داند که تنها امید نجات راضی نگهداشتن این ببر و خدمت کردن به اوست .زندگی پی در وحشتی دائمی از ریچارد پارکرشکل می گیرد و تعریف می شود .ناامیدی پی از حیات نه فقط یک فرایند حسی و عاطفی که یک حقیقت وحشتناک فیزیکی است .بعد از رسیدن آنها به سواحل مکزیکو پارکر در جنگل ناپدید می شود و اثری از او نمی ماند .مسئولینی که از پی درباره سفرش پرس و جو می کنند داستانش را باور نمی کنند و از او می خواهند که حقیقت را بگوید .در نهایت بعد از ساعتها تهدید و اجبار پی داستان دومی را روایت می کند . داستانی باور پذیر تر که نشانه ای از خیال پردازی در آن نیست . داستانی که حقیقی به نظر می رسد . زندگی پی داستانی است در واکاوی خیال انسان .پارکر را می توان استعاره ای دانست ازترسی خیالی که انسان شیزوفرنیک معاصر به آن دچار شده .
زندگی پی بعد از برنده شدن جایزه من بوکر در سال 2002 هنوز هم در لیست پرفروشهای سال 2004 آمریکا قرار دارد .
جفری یوگینِدیس و جنسیت میانه :
من دوبار به دنیا آمده ام .اولین بار به شکل یک دختربچه در شهر دیترویت در یک روز صاف و بی دود در ژانویه سال 1960 . و بار دیگر به شکل یک پسر بچه نوجوان در یک اتاق اورژانس نزدیک پتوسکی ، میشیگان در آگوست سال 1974.ممکن است که متخصصین در هنگام مطالعه بررسی های دکتر پیتر لوس با من برخورد کنند "هویت جنسی دارای 5 آلفا – آنزیم به شکل یک دوجنسی کاذب " چیزی که در مجله غدد درون ریز شناسی کودکان در سال 1975به چاپ رسید .شاید هم شما عکس من را در فصل شانزدهم کتاب ژنتیک و وراثت دیده باشید .کتابی که در حال حاضر به طرز اندوهباری کهنه و منسوخ شده . آن فرد منم . در صفحه 578 . پشت یک نمودار قد با یک نوار سیاه روی چشمهایم، عریان ایستاده ام.
چیزی که خواندید قسمتی بود از رمان جنسیت میانه نوشته جفری یوگینِدیس . یوگینِدیس فرزند پدری یونانی تبار و مادری انگلیسی ایرلندی در سال 1960 درشهر دیترویت به دنیا آمد . او در دوره کارشناسی ارشد ادبیات انگلیسی و نگارش خلاق از دانشگاه استنفورد فارغ تحصیل شده است . موفقیت یوگینِدیس با با اولین رمانش به نام خودکشی باکره شروع شد و با جنسیت میانه به اوج رسید . جنسیت میانه در سال 2003 جایزه ادبی پولیتزر را نصیب یوگینِدیس کرد و کتاب خودکشی باکره نیز با استقبال زیادی روبه رو شد ( این کتاب تا به حال به پانزده زبان ترجمه شده است ).کتاب جنسیت میانه این نویسنده در جایگاه بیست و یکم پرفروش ترین کتابهای داستانی سال 2004 آمریکا قرار گرفته است . جنسیت میانه روایت جوانی دوجنسیتی است که به دنبال هویت حقیقی خویش تاریخچه خانوادگیش را زیر و رو می کند . این داستان روایت تاریخی خاندانی است که ژنی معیوب را در خود حمل می کنند . حفره ای که راوی اغواگر این داستان در قلب تاریخ خانواده اش ایجاد می کند ، تمام رازها را برملا می سازد و هویت نامتعارف این انسانها را به نقد می کشد .
خالد حسینی و بادبادک باز :
خالد حسینی فرزند یکی از دیپلمات های سابق افغانستان است که در سال ۱۹۸۰ به آمریکا رفت و همراه با خانواده اش در کالیفرنیا ساکن شد . بادبادک باز در فهرست پرفروشهای ادبیات داستانی سال 2004 آمریکا در جایگاه 28 ام ایستاده است .بادبادک باز داستان دو کودک هم‌بازی را روایت می کند که خاستگاه های اجتماعی متفاوتی دارند .امیر، فرزند یک مرد ثروت‌مند پشتون است و حسن، متولدخانواده ای فقیر هزاره.
دو کودک در دوران افغانستان پادشاهی به تصویر کشیده می شوند .روابط این دو کودک در آن برهه تاریخی ، از اجتماع افغان چهره ای انسانی و به دور از جنگ به نمایش می گذارد که به شدت واقع گرایانه و تاثیر گذار است . در قسمتی از رمان و در یک مسابقه بادبادک بازی حسن از همه پیشی می گیرد و همین مسئله امیر را وا می دارد تا برای برنده شدن به حیله ای متوسل شود . پس از کودتای 1978 و آغاز جنگ‌های داخلی، خانواده امیر به امریکا مهاجرت می کند.
در آنجاست که امیر به ابعاد انسانی کاری که در کودکی کرده می اندیشد و برای جبران رفتار گذشته به افغانستان درحال جنگ باز می گردد. بادبادک باز نخستین رمان حسینی است که به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است .حسینی به زبان فارسی نیز داستان نوشته و آثاری از او به زبان فارسی وجود دارد .
کتاب بادبادک باز به وسیله آقای مهدی غبرایی ترجمه شده و به زودی به وسیله انتشارات همراه به چاپ خواهد رسید .
چند نکته قابل اعتنا :
در بین فهرست کتابهای پرفروش سال 2004 دیدن بعضی نامها به یادمان می اندازد که زمان نه تنها فراموشی نمی آورد بلکه بعضی چیزها را عزیز تر می کند . مثلا در بین پرفروشهای ادبیات داستانی در این سال ، کتاب صد سال تنهایی نوشته گابریل گارسیا مارکز در جایگاه 23 ام قرار گرفته است .و یا رمان کلاسیک آنا کارینا نوشته لئو تولستوی در جایگاه 39ام و رمان به یاد ماندنی ناتور دشت نوشته جی دی سلینجر هم در جایگاه 44 ام ایستاده است . و چیزی که بیشتر از هرکس دیگری برای ما ایرانی ها جالب توجه و البته افتخار آمیز است قرار گرفتن کتاب لولیتا خوانی در تهران نوشته دکتر آذر نفیسی در جایگاه 11 ام کتابهای پرفروش غیر داستانی در این سال است .
نکته قابل توجه دیگر قرار گرفتن کتاب هری پاتر و محفل ققنوس در جایگاه یازدهم کتابهای داستانی این لیست است .همان طور که می شود دید فروش این کتاب نسبت به زمان انتشارش در سال 2003 افت قابل توجه ای داشته است ( این کتاب در بین کتابهای داستانی و غیر داستانی در جایگاه بیست و یکم قرار گرفته است) .
والبته نویسندگانی مانند جان گریشام با چهار کتاب ، نیکولاس اسپارکس با سه کتاب و استیفن گینگ با دو کتاب در داخل این فهرست صد تایی (که شصت تای آن به کتابهای داستانی اختصاص پیدا کرده است) جایی به دست آورده اند .